Bir tutam Cava bilgeliÄŸi...

Bir tutam Cava bilgeliÄŸi... Bir veda partisi için toplanmıştık dünyanın birçok ülkesinden, farklı kültür ve dillerden birçok kadın... Bir veda partisi için toplanmıştık dünyanın birçok ülkesinden, farklı kültür ve dillerden birçok kadın... Ortak nokta, çocuklarımızın aynı okulda olmasıydı. ÇeÅŸit çeÅŸit yemek ve tatlıların olduÄŸu masada yüce bir dağı andıran, ihtiÅŸamıyla diÄŸer yemeklerin güzellik ve lezzetini gölgede bırakan bir yemek vardı ki insanın o güzelim ÅŸekli bozmaya eli varmazdı... Cakarta’dan ayrılacak olan Norveçli ev sahibimiz veda konuÅŸmasının ardından “Nasi Tumpeng” adlı yemeÄŸe ilk kaşığı attı, aslında pasta gibi kesti, sonra da hepimiz sıraya girerek dillere destan bu yemekle tabaklarımızı doldurup sohbete koyulduk.HER MALZEMENÄ°N BÄ°R ANLAMI VARTepsinin ortasında koni ÅŸekli verilmiÅŸ sarı pirinç pilavı etrafında çeÅŸitli sebzelerden garnitür, balık, et parçaları, yeÅŸillik olan görkemli pilav bir Endonezya klasiÄŸi, “Nasi Tumpeng”. Cakarta’da yaÅŸadığımız sürece çeÅŸitli vesileyle karşımıza daha çok çıkacaktı... Her türlü bayram, tören, düğün, niÅŸan, doÄŸum günü, arkadaÅŸ-komÅŸu buluÅŸmalarının vazgeçilmeziydi. Rengârank görüntüsüyle iÅŸtahları kabartsa da aslında yalnızca yemek deÄŸil, onun ötesinde derin felsefi anlamlarla yüklü baÅŸlı başına bir hayat dersi olduÄŸunu zamanla öğrendim. İçindeki her malzemenin bir anlamı, mesajı vardı. Bu yemek adeta Endonezya’nın bir aynasıydı... On yedi bin adayla dünyanın en büyük takımada ülkelerinden olan Endonezya’nın, 300 farklı dil konuÅŸan etnik grubuyla haliyle bir o kadar farklı çeÅŸitte yerel mutfağı olması kaçınılmaz! Bunlara bir de ülkedeki farklı dinleri, her dinin belirli yiyecek yasaklarını, geçmiÅŸte ülkeden gelip geçen tüccarların taşıdıklarını, hükümranlık süren ülkelerin beslenme alışkanlıklarını da eklersek resmi tam görürüz... Hollanda’dan Çin’e, Portekiz’den Hindistan’a ait tatlar orada buluÅŸup kaynaÅŸmıştır.Ãœlkeyi temsil edecek bir yemek seçimine gelince hükümet bir hayli zorlanmış, sonunda Ekonomi ve Turizm Bakanlığı 2012’de Tumpeng’i içerik, ÅŸekil ve sunumuyla geleneksel Endonezya yemeÄŸinin simgesi olarak seçmiÅŸtir. DaÄŸ ÅŸeklindeki pirinç pilavı bambudan yapılmış 65-80 cm. boyutunda tampah adlı hasır iÅŸi bir tabakta muz aÄŸacı yaprakları üstünde ve yapraktan yapılmış süslerle sunulur. Beyaz ve sarı renkte iki türü olan Tumpeng’in sarı olanı Tumpeng Kuning, zerdeçal, hindistancevizi sütü, limon otu, defne yaprağı, ıhlamur yaprağı, karanfil, kakule ve tarçın kaynatılan suya pirincin salınmasıyla yapılır. Beyaz olana zerdaçal konulmaz. Yanında yedi tür yan yemekle servis edilmelidir. Bazı kaynaklar 7 çeÅŸit yoksa bile inanca göre çeÅŸit tek rakamda olmalıdır diyor. Buradaki asıl nokta çeÅŸidin 3 temel elementi temsil etmesidir. 1- Karada yaÅŸayan hayvanları tavuk, yumurta, sığır eti. 2- Balık. 3-Sebzeler; lahana, havuç, çalı fasulyesi, ıspanak gibi..Garnitürlerden tavuk (tercihen horoz) zerdeçal ve hindistancevizi sütüyle piÅŸirilir, yumurtalar haÅŸlanır, balık kızartılır, haÅŸlanmış bütün sebzeler rendelenmiÅŸ hindistancevizi ile karıştırılır.GÃœN IÅžIÄžINA ATIFEndonezya’nın en küçük ama en kalabalık adası Cava’da günlük yaÅŸama hâlâ atalardan kalan bilgelikler yön verir, rehberlik eder. Tumpeng içinde sakladığı gizli anlamlarla bu rehberlerden biridir. Sözlük anlamı “KiÅŸi, güvenli bir yaÅŸam sürmek için Tanrı’ya özenle dua etmelidir” ÅŸeklinde çevrilmiÅŸtir. Bu baÄŸlamda malzemelerden bazılarına yüklenen anlamlara bakalım: Servis tabağındaki muz yaprakları güvenle iÅŸ yapma anlamına gelir, yapraktan üçgen ÅŸeklinde katlanarak yapılan süsler güneÅŸin sembolüdür. Pilav ve garnitürlerin diziliÅŸi rastgele deÄŸil anlamlıdır, gün ışığına göre ayarlanır. Horoz, güneÅŸin doÄŸuÅŸunu simgelediÄŸi için doÄŸuya yerleÅŸtirilir, günün ve insan hayatının baÅŸlangıcını temsil eder. Horoz piÅŸirmek, horozun sembolize ettiÄŸi kötü alışkanlıktan kaçınmak olarak yorumlanır.Güneye sebze salatası ve batıya piÅŸmiÅŸ sebzeler, tatlı patates sotesi konulur. Hindistancevizi rendesi ile tatlandırılan karışık haÅŸlanmış sebzenin felsefi anlamı kiÅŸinin sosyal bir yaÅŸama ve komÅŸularıyla iyi iliÅŸkilere sahip olmasıdır. Ispanak, Cava tarımında zenginliÄŸin geleneksel semboludur. Karışımdaki ıspanak kiÅŸinin geleceÄŸe yönelik çatışmalardan uzak, güvenli ve huzurlu yaÅŸam beklentilerini içerir. Çalı fasulyesi, kiÅŸinin uzun yaÅŸam beklentisini ve bir ÅŸey yapmadan önce iyi düşünmesini ifade eder. Bu arada hayvan bazlı yiyecekler kuzey tarafa yerleÅŸtirilir. Durgun suda da yaÅŸayabilen kedibalığının anlamı insanın hayatın her türlü zorluklarına kendini hazırlaması gerektiÄŸidir. Suyun dibinde yaÅŸayan kedibalığı mütavezılığın sembolüdür.Küçük balıklar ise bir arada durmalarına atıfla; insan daimi yalnız yaÅŸayamaz ve baÅŸkalarına ihtiyaç duyar. Ailesi, komÅŸuları ile iyi iliÅŸkiler içinde olmalıdır mesajını taşımaktadır. Cava halkının yaÅŸamındaki önemi göstermek için pirinç ana malzeme olarak tam ortadadır. Temel besin kaynağı pirinç, ekmeÄŸin yerini tutar. Pirinç hayatı sürdürmeye yarayan enerji kaynağıdır, pirinç tanrısı Devi’ye dua törenleri vardır. HaÅŸlanmış yumurta, kabuÄŸu ile yer alır. Yumurta, yaÅŸamın baÅŸlangıcıdır. Tanrı insanı eÅŸit olarak yaratmıştır, farklı olan karakter ve davranışlardır. Yemeden hemen önce soyulması gereken kabuk ise kiÅŸinin yapmak istediÄŸi tüm eylemi sembolize eder. Plan dikkatlice yapılmalı ve iyi sonuç almak için plana uyulmalıdır. YÃœZYILLAR ÖNCESÄ°NE DAYANIYORTumpeng, Cava halk kültürünün bir ifadesi, iliÅŸkilerin sembolüdür. Tumpeng geleneÄŸinin tarihine iliÅŸkin net bir bilgi olmasa da 5. ve 15. yy. arasında baÅŸladığına inanılıyor. O sürece iliÅŸkin Cava Krallığı’nda Hinduizm etkisinin izleri görülüyor. “Dağ”ın Hinduizmde hayatın baÅŸlangıcı olan kutsal bir yer, dünya ile cennet arasındaki portal olması, pirincin daÄŸ ÅŸeklinde yapılması gibi...Eski Cava dinlerine göre de daÄŸ kutsaldır. Tanrı’nın daÄŸların doruÄŸunda yaÅŸayarak dünyayı yönettiÄŸine inanılır. Tumpeng’in felsefesi, Endonezya’nın coÄŸrafi konumuyla özellikle çok sayıda yanardağın bulunduÄŸu, Cava Adası’yla çok ilgilidir. Dağın eteklerinde bereketli topraklarda yaÅŸayan insanlar koni ÅŸeklindeki pirinç pilavı ile kutsal daÄŸları sembolize etmiÅŸtir, tüm yan yemekler de çevreye bir teÅŸekkür niteliÄŸindedir. Tumpeng, insanların Tanrı’ya minnetinin, birliktelik ve uyumun bir göstergesidir. Törenlerde dua ettikten sonra grubun lideri en tepeyi keserek saygı ve minnet göstergesi olarak önce en yaÅŸlılara verir. Endonezya SaÄŸlık Bakanlığı daÄŸ ÅŸeklindeki tören yemeÄŸini dengeli beslenmeye örnek göstermiÅŸtir. Evde hazırlanması zor olan Tumpeng, artık modaya uyarak sipariÅŸ üzerine hazırlanır hale gelmiÅŸ. Bir expatın veda partisinin baÅŸ yemeÄŸi olması Tumpeng’in misyonunun devam ettiÄŸinin kanıtıdır. VerdiÄŸi mesajlar evrenseldir.(Widya Mandala Surabaya Katolik Ãœniversitesi’nden Ignasius Radix A.P. Jati makalesinden faydalanılmıştır.)[email protected] Gülseren Tozkoparan Jordan Endonezya (Cakarta)

Read more: https://www.turkish-media.com/forum/topic/661720-bir-tutam-cava-bilgeligi/