Kafkaslar’daki yeni denklemde Türkiye var, Fransa ve ABD yok
Sorosvari bir gösteriÅŸle iktidara gelen Nikol PaÅŸinyan, yalnızca kendisi kaybetmedi, ülkesine de kaybettirdi. Gelinen noktada kaybedenlerin listesi biraz daha uzun. Seçim iÅŸlerine boÄŸulmuÅŸ ABD, ülke içinde yönetim zayıflığı gösteren Fransa, KarabaÄŸ sorununu kendi çıkarları doÄŸrultusunda kullanmak hedefiyle oluÅŸturulan Minsk Grubu’nun varlığı artık anlamsız... Kafkaslar’da belirleyici aktör bir kez daha kendini gösterdi: Rusya. Azerbaycan ile Ermenistan arasında süren çatışmalarda, her ne ÅŸekilde olduysa bir Rus helikopteri Ermenistan’da düşürüldü. Azerbaycan düşürdüğünü kabul etti, tazminat ödeyecek. AteÅŸkes giriÅŸimi zaten Türkiye ile Rusya arasında piÅŸirilmiÅŸti. Helikopterin düşürülmesi hızlı bir ilerlemenin de aracı oldu. Ermenistan, Rusya’nın Kafkaslardaki “garnizon devletiâ€ydi. Åžimdi “karakol devletiâ€ne dönüştü. Yani seviye düştü. KarabaÄŸ Ermenistan’ın kontrolündeydi, artık deÄŸil. Rusya askeri polis yerleÅŸtiriyor. Moskova’nın kazandığı bu konum Rusya’ya, Ermenistan’ın çifte araçla kontrol edilmesi, Azerbaycan’ın dengelenmesi olanağı tanıyacak. Rusya “yerini bir kez daha iÅŸaretlediâ€, Kafkaslara kimsenin girmesine izin vermeyeceÄŸini ilan etti.AZERBAYCAN’IN BAÅžARISIGünümüzde Kafkaslar’da devlet olmak, Batı Avrupa’da devlet olmak gibi deÄŸil. Azerbaycan, bağımsızlığını kazanmasından sonra geçen dönemi boÅŸa harcamadığını Karabağ’daki son çatışmalarda ortaya koydu. Ordu eÄŸitmiÅŸ, donatmış, hazırlamış. Diplomatik dengeleri de iyi okudu, deÄŸerlendirdi, oluÅŸan fırsatı kaçırmadı. Ancak Karabağ’ın tamamen iÅŸgalden kurtarılamadığı da bir gerçek. Buna da Rusya’nın göz yumması beklenmiyordu zaten... İlham Aliyev’e dışarıdan, “demokrasi†eleÅŸtirisi yapmak o kadar da iyi niyetli deÄŸil. Çünkü savunulan “demokrasiyiâ€, uzlaÅŸmanın saÄŸlandığı gece Erivan’da yaÅŸananlarla gördük: Parçalanmışlık, kaos, karmaÅŸa... Azerbaycan, kalan KarabaÄŸ topraklarını iÅŸgalden kurtarmak için her an hazır olmalı. Çünkü Ermenistan’daki egemen anlayış, her an bu fırsatı sunma potansiyelini fazlasıyla barındırıyor.‘ARTSAH KARABASANI’Olmaza âşık bir ülke. Bu yüzden çok ÅŸey kaybetti, kaybediyor. Ermenistan ve BaÅŸbakanı PaÅŸinyan, son dönemde yeni bir rüya gördüler: Artsah Cumhuriyeti. Bunun karabasana dönüşeceÄŸini, kendilerinden baÅŸka herkes tahmin ediyordu. Her seferinde kendilerini tüm dünyadan yalıtıp, Moskova’ya daha kalın zincirlerle baÄŸlıyorlar. Olmayacak iddiaları nedeniyle petrol boru hattı, doÄŸalgaz boru hattı ve demiryolu hattının Gürcistan’dan geçmesine neden oldular, dışlandılar. Şu an yalnızlığın simgesi durumundalar. Ä°ÅŸgal altında tuttukları Azerbaycan topraklarını viraneye çevirdiler. Karabağ’a yığdıkları demode silahlar ölümden baÅŸka bir ÅŸey getirmedi. Yenilgiyle, gelecek on yıllarını kaybettiler.TÃœRKÄ°YE’NÄ°N ROLÃœAnkara bir ucundan KarabaÄŸ denklemine girmiÅŸ görünüyor. Bir kere ateÅŸkesin altyapısını Moskova ile oluÅŸturdu. Barış gözlemcisi olarak kurulacak mekanizmada yer alacak. Ermenistan’ın savaÅŸarak aldığı üç bölgeden çekilmesini denetleyecek. NesnelliÄŸe dayalı Rus dış politikası da “Türkiye’nin konumunu†kabullenmiÅŸ durumda. KarabaÄŸ konusunda gösterilen nesnel dış politika anlayışı, zaman yitirmeden Mısır ve Suriye’de de uygulanmalı.
Sertaç Eş
Uzmanlardan Kafkasya yorumu: 'Statüko temelden sarsıldı'
Karabağ’da 44 gün süren çatışmalar sonunda Ermenistan’ın yenilgiyi kabul ederek Karabağ’ın etrafındaki rayonlardan çekilmeyi kabul etmesi ve Karabağ’ın Ermenistan kontrolündeki bölümüne Rus barış gücü konuşlandırılmasının kararlaştırılmasıyla Kafkasya’da statükonun temelden sarsıldığına dikkat çekiliyor. Uzmanlar Kafkaslarındaki son gelişmeleri değerlendirdi:KARABAĞ, AZERBAYCAN’IN PARÇASI OLARAK KABUL EDİLECEKPROF. DR. MİTAT ÇELİKPALA:Bu süreç, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü teyit edecek görüşmelere dönecek. Bu işin gittiği yer, Karabağ’ın Azerbaycan içinde bir özerk bölge olmasına doğru taşınacak. Şuşa’nın düşüşünden itibaren Rus tarafı süreci dondurmak istedi, o anlaşılıyor. Ermenistan teslim olmasa ve mücadeleye devam etmeye kalksaydı Azerbaycan’ın Hankendi de dahil Karabağ’ın tamamını ele geçireceği belli olmuştu. Bu da bölgedeki Ermeni nüfusun burayı terk etmesi sonucunu doğuracaktı. Anlaşılan o ki Paşinyan yönetimi ‘Tamam burada duracağız’ dedi, o denince de Rusya bu işe müdahil oldu. savaşın mutlak kaybedeninin Ermenistan Karabağ’daki statüko temelden sarsıldı. Ermenistan, Karabağ’ı Azerbaycan’ın bir parçası olarak kabullenmek zorunda kalacak. Karabağ’da şimdiye kadar Türkiye statükoyu değiştirmeye, Rusya ise statükoyu korumaya çalışıyordu. Şimdi bu statüko kırıldı, sahada Rusya’nın istediği olmadı. Rusya’nın Kafkasya’daki bütün denklemi değişti. Türkiye burada belirleyici bir aktör. Ama bunun devamlılığı nasıl olur, bu diplomasinin doğru yürütülmesine bağlı. Ankara’nın buradaki hassasiyetleri çok iyi yönetmesi, meselenin Suriye’ye ya da Libya’ya benzer hale dönüşmemesi lazım. Bu anlaşma, Karabağ’ın nihayetinde Azerbaycan toprağı olacağını Rusya’nın kabul ettiğini gösteriyor.BAKÛ’NUN ÜZERİNDEKİ RUSYA ETKİSİ BÜYÜK ÖLÇÜDE ARTTIEMEKLİ BÜYÜKELÇİ FARUK LOĞOĞLU:Anlaşma meseleye nihai çözüm getirmiyor. Ermenistan’dan sonra Azerbaycan topraklarında da Rus askeri varlığı en azından 5 yıllığına kalıcı hale getiriliyor. Rusya, attığı bu adımla meselenin askıda kalmasını sağlamış durumda ve bunu sağlarken bir eli Ermenistan üzerindeydi, diğer eli de Azerbaycan üzerinde olmuş oluyor. Ermenistan’ın Moskova’ya tamamen bağımlı olduğunu, Azerbaycan üzerinde de önemli ölçüde etkisi olduğunu söylüyordum, şimdi bu anlaşmayla Azerbaycan’ın üzerindeki Rusya etkisi artmış durumda. Azerbaycan’ın kazancı büyük, ancak nihai hedefe ulaşmış değildir. Rusya, bu anlaşmayla meselenin tarafı olan diğer ülkeleri, tabii Türkiye’yi çok ustaca büyük ölçüde meselenin dışında tutmuş oldu. Azerbaycan psikolojik üstünlük elde etti. Ama şimdi bu süreç durunca Azerbaycan’da da başka değerlendirmeler gündeme gelecektir. Fakat sağlıklı değerlendirme yapabilmek için bekleyip Rus askerlerinin bölgeye yerleşmesini, sürecin işleyişini görmek gerekiyor.AZERBAYCAN, SİYASİ HEDEFLERİNİ GERÇEKLEŞTİRECEK ZAFER KAZANDIEMEKLİ TUĞGENERAL ALİ ER:İşgal altındaki toprakların tamamı Azerbaycan’a geçmemiştir ancak Azerbaycan, siyasi hedeflerini gerçekleştirecek askeri zafer kazanmıştır. Rusya, bölgede inisiyatifini kaybetmeden Azerbaycan’ı durdurdu. Barış gücünde sadece Rus askerinin bulunacağı yönündeki hüküm anlaşmanın eksik tarafı. Rus barış gücünü oraya kabul ederek Azerbaycan kendi öz toprakları üzerinde başka bir devletin askeri gücünü kabul etmiş oluyor. Bu durum, Karabağ’ı Rusya’nın Kolektif Güvenlik Anlaşması kapsamına almasına gidecek yolu açar ki bu da uzun vadede Karabağ’da Azerbaycan’ın egemenliğini tehlikeye atar. Anlaşmanın eksik tarafı budur ancak reelpolitiğin bunu gerektirmiş olduğunu anlıyoruz. Barış gücünde Türk askeri yer almalıydı. TSK’nin karargâhta ateşkesi kontrol merkezinde bulunması, siyaseten Türkiye’nin ağzına bir kaşık bal çalmaktan başka bir şey değildir.
Hüseyin Hayatsever
Ermenistan, rayonları Azerbaycan’a iade ediyor; Rusya bölgeye yerleşiyor
Azerbaycan ve Ermenistan arasında Karabağ’da kalıcı ateşkes uzlaşısıyla bölgeye Rus barış gücünün konuşlandırılması kararlaştırılırken, kurulacak ateşkesi izleme merkezinde Türk askerlerinin bulunacağı bildirildi. Milli Savunma Bakanlığı ile Rusya Savunma Bakanlığı, bu hafta içinde ateşkesi izleme merkezinin kurulmasına dair bir anlaşma imzalayacak. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın önceki gece imzaladığı ateşkes uzlaşısında Dağlık Karabağ’daki temas hattı ile Laçin koridoruna Rus barış gücü konuşlandırılması kararlaştırılmış, ayrıca uzlaşının 5. maddesinde ateşkesin kontrolü için bir ateşkes izleme merkezi kurulacağı yönünde bir hüküm yer almıştı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, ulusa sesleniş konuşmasında barış gücünde Türk askerlerinin de yer alacağını söylemiş, Rusya’dan yapılan açıklamalarda ise barış gücünde sadece Rus askerlerin olacağı vurgusu yer almıştı. Cumhuriyet’in Türk askeri yetkililerden edindiği bilgiye göre, Türk askeri, ateşkes uzlaşısının 5. maddesinde kurulması öngörülen ateşkesi izleme merkezinde bulunacak. Yetkililer, Milli Savunma Bakanlığı ve Rusya Savunma Bakanlığı’nın bu hafta içinde ateşkesi izleme merkezinin kurulmasına dair bir anlaşma imzalayacağını belirtirken bu merkezde bulunacak Türk askerinin sayısı ve görev kapsamı gibi ayrıntıların müzakere edileceğini bildirdi.ÇAVUŞOĞLU-LAVROV GÖRÜŞTÜKremlin Sözcüsü, ateşkes izleme merkezinin Karabağ dışında olacağını söylemişti. Türk askeri yetkililer, ateşkesi izleme merkezinin nerede kurulacağına Azerbaycan’ın karar vereceğini bildirdi. Öte yandan Karabağ’da ateşkes uzlaşısının ardından Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, dün Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile görüştü. Türk Dışişleri Bakanlığı yetkilileri, görüşmenin konusunun Karabağ olduğunu bildirirken başka bir ayrıntı paylaşmadı.
Hüseyin Hayatsever
Yeni dönem ABD-Rusya ilişkileri nasıl olacak?
BaÅŸkanlığı süresince Rusya’dan “uzak duranâ€, iç iÅŸlerine karışmayan hatta sempatisinden ya da “bilinmeyen†nedenlerden saygılı davranan Donald Trump’ın yerine Biden’ın gelmesi Kremlin’de alarm zillerini çaldırmış olmalı. Zaten bizzat yeni baÅŸkan, seçimlerden önce açıkça, “Ruslar kazanmamı istemiyor†demiÅŸti. Önde gelen Rus gazetelerinden Kommersant da pazartesi günü yayımladığı yorumda, Biden’ın seçilmesinin Moskova’da rahatsızlık yarattığına dikkat çekti. Fakat aslında fotoÄŸraf ilk anda göründüğü kadar net deÄŸil. Moskova merkezli ABD ve Kanada Enstitüsü akademisyenlerinden Pavel Åžarikov’un belirttiÄŸi gibi, ne kadar “kollamaya†çalışsa da Rusya’ya karşı Demokrat Parti yönetimlerinin çoÄŸundan fazla yaptırım Trump döneminde uygulamaya konuldu. Bunların başında ise 2017 yılında Trump’ın imzalamak zorunda kalmasıyla yürürlüğe giren Kuzey Kore, Ä°ran ve Rusya’yı hedef alan “Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası†(CAATSA) geliyor. ABD’de Rusya’ya karşı izlenecek politika konusunda yürütmeyle yasama arasında çekiÅŸme ve kaosla geçen son dört yıl, gardını nasıl alması gerektiÄŸi konusunda Moskova’nın kafasını karıştıran bir süreç oldu. “VatandaÅŸlık GiriÅŸimi†hareketi lideri eski Ekonomi Bakanı Andrey Neçayev, ABD’deki Demokrat Parti yönetimlerinin geleneksel olarak dış politikaya daha fazla ağırlık verdiÄŸini, insan hakları ve söz özgürlüğü gibi konuları daha yüksek sesle dile getirdiÄŸini söylüyor.KÖPRÃœLERÄ° ATMASI BEKLENMÄ°YORBu açıdan bakıldığında baÅŸkanlığı döneminde Biden’dan Rusya karşıtı sert açıklamalar duymak ve bazı somut adımlar görmek sürpriz olmayacak. Biden’ın ayrıca, Trump döneminde hasar gören ABD-NATO ve ABD-Avrupa BirliÄŸi (AB) iliÅŸkilerini onararak Kremlin’in “tuz basmaya “ çalıştığı yaraya pansuman yapacağı da kesin. Buna karşılık silahsızlanma alanında iki ülkenin ortak adımlar atması bekleniyor. Öyle görünüyor ki, yeni baÅŸkan Rusya’ya karşı “havuç ve sopa†taktiÄŸini uygulayacak. Trump’a göre daha öngörülebilir olan Biden’ın Rusya ile köprüleri atacağına pek ihtimal verilmiyor. Rusya DışiÅŸleri Bakanı Sergey Lavrov’un, “Hangi aday kazanırsa kazansın birlikte çalışmaya hazırız. Ä°liÅŸkilerde önemli bir deÄŸiÅŸim beklemiyoruz†demesi de “diplomatik†yanıttan çok gerçekçi bir durum tespitiydi aslında. KulaÄŸa garip gelse de Rusların Atlantik’in öteki yakasından salvolar savurabilecek Biden’ın kazanmasına sevindiÄŸi bile varsayılabilir. Tatyana Stovaya’nın Moscow Times gazetesinde yazdığı gibi popüler bir Rus fıkrası, “Rusya iç politikasındaki en önemli olaylardan biri Amerikan seçimleridir†der. Fıkrada bir hayli gerçek payı var çünkü “dış düşman†kavramı yani ülkenin sorunlarından yabancıları sorumlu tutma taktiÄŸi, Rusya’yı yönetenlerin geleneksel olarak iç politikada en çok kullandığı, hedefi her zaman 12’den vuran yenilmez bir silahtır.
Cenk Başlamış
Yurdun dört bir yanında dün saat 09.05’te yaşam durdu. Halk, Atatürk’e sevgisini gösterdi
Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün ölüm yıl dönümünde resmi törenler Anıtkabir’de baÅŸladı. Saat 08.45’te devlet erkânı Aslanlı Yol’da yürüyüşüye baÅŸladı. CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan baÅŸkanlığındaki kortejde, TBMM BaÅŸkanı Mustafa Åžentop, CumhurbaÅŸkanı Yardımcısı Fuat Oktay, CumhurbaÅŸkanlığı kabinesi üyeleri, CHP Genel BaÅŸkanı Kemal KılıçdaroÄŸlu, MHP Genel BaÅŸkanı Devlet Bahçeli, Ä°YÄ° Parti Genel BaÅŸkanı Meral AkÅŸener, yüksek yargı organlarının baÅŸkanları, kuvvet komutanları, siyasi parti temsilcileri, bürokratlar ve diÄŸer devlet erkânı yer aldı. Törene, CumhurbaÅŸkanı kararı ile Berat Albayrak’ın yerine Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine atanan Lütfi Elvan da katıldı. ErdoÄŸan, kırmızı beyaz karanfillerden oluÅŸan ay yıldızlı çelengi, Atatürk’ün mozolesine bıraktı. Atatürk’ün 82 yıl önce yaÅŸamını yitirdiÄŸi saat olan 09.05’te saygı duruÅŸunda bulunuldu ve Ä°stiklal Marşı okundu. Saygı duruÅŸu sırasında gönderdeki Türk bayrağı yarıya indirildi. CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan ve protokolde yer alan devlet erkânı, daha sonra Misak-ı Milli Kulesi’ne geçti. ErdoÄŸan, burada Anıtkabir Özel Defteri’ni imzalayıp mesajını paylaÅŸtı.TBMM’DE TÖRENAynı saatlerde TBMM’de tören düzenlendi. Törene, TBMM BaÅŸkan Vekili Haydar Akar’ın, Atatürk Anıtı’na kırmızı beyaz karanfillerden oluÅŸan çelenk bırakmasının ardından, saat 09.05’te sirenlerin çalmasıyla saygı duruÅŸunda bulunuldu. Törenin ardından TBMM Koruma Daire BaÅŸkanlığı’na baÄŸlı polisler Atatürk Anıtı’nın önünde saygı nöbeti tuttu.ATA’YA KOÅžTULARResmi törenin tamamlanmasının ardından Anıtkabir, ziyaretçi akınına uÄŸradı. Sabah erken saatlerde Anıtkabir çevresinde toplanarak kapıların açılmasını bekleyen yurttaÅŸlar, güvenlik kontrollerinden geçtikten sonra sırayla içeriye alındı. Atatürk’ün mozolesine gelen yurttaÅŸlar, çiçekler bırakıp dua etti. Anıtkabir’i ziyaret eden binlerce kiÅŸi, Türk bayrakları ve Atatürk posterleri ile fotoÄŸraf çektirdi. Tekerlekli sandalye ile Anıtkabir’i ziyarete gelen 87 yaşındaki Gülten Gönen ise ilgi odağı oldu. Elindeki Türk bayrağı ve Atatürk posteri ile poz veren Gönen, babası Gazi Cemal Gönen’in Atatürk’ün emir eri olduÄŸunu belirterek her yıl 10 Kasım’da Anıtkabir’e geldiÄŸini söyledi.EN ANLAMLI TÖRENÄ°zmir’deki en anlamlı tören, binlerce depremzedenin kaldığı Aşık Veysel Rekreasyon Alanı’nda oldu. Saatler 9’u 5 geçeyi gösterdiÄŸinde acılarını, endiÅŸelerini unutan depremzedeler Ataları için saygı duruÅŸuna geçti. Geçici olarak Aşık Veysel Rekreasyon Alanı’nda barınan depremzedeler Atatürk’ü anmak için çadırlarına Türk bayrağı astı. Belediye Bandosu’nun eÅŸlik ettiÄŸi törene Ä°zmir BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanı Tunç Soyer’in eÅŸi Neptün Soyer ve belediye bürokratları da katıldı. 30 Ekim’de gerçekleÅŸen Ä°zmir depreminin ardından Bayraklı’nın farklı bölgelerinde çadırda yaÅŸamını sürdüren depremzedeler de Atasını andı. Saatler 9’u 5 geçe ellerinde Türk bayraklarıyla depremzede vatandaÅŸlar, belediye görevlileri, AFAD çalışanları ve sivil toplum kuruluÅŸu yetkilileri çadır kentlerde saygı duruÅŸunda bulundu.HAYATI DURDURAN SÄ°RENÄ°stanbul’da resmi tören Taksim Cumhuriyet Anıtı’nda gerçekleÅŸtirildi. Törene Ä°stanbul Valisi Ali Yerlikaya, Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanı Ekrem Ä°mamoÄŸlu ve 1. Ordu Komutanı Orgeneral Musa Avsever’in yanı sıra gaziler, siyasi parti temsilcileri, sivil toplum kuruluÅŸları temsilcileri ve yurttaÅŸlar katıldı. Anıta çelenk konulmasıyla baÅŸlayan törende saatler 09.05’i gösterdiÄŸinde siren seslerinin çalmasıyla saygı duruÅŸunda bulunuldu. Türk bayrağının göndere çekilerek yarıya indirilmesinin ardından, Ä°stiklal Marşı’nın okunmasıyla tören sona erdi.ZÄ°YARETÇİ AKINIAtatürk’ün hayata gözlerini yumduÄŸu Dolmabahçe Sarayı’na ziyaretçi akını yaÅŸandı. Sabahın erken saatlerinden itibaren Dolmabahçe Sarayı önünde uzun kuyruklar oluÅŸurken, saat 09.05’te siren sesleriyle Atatürk’ün yaÅŸamını yitirdiÄŸi 71 numaralı odada tören düzenlendi. Saygı duruÅŸu ve Ä°stiklal Marşı’nın ardından yurttaÅŸların ziyaretine açılan odada duygu dolu anlar yaÅŸandı. Ziyaret sırasında yurttaÅŸlar sosyal mesafe kurallarına uyarken, anonslarda da kurala uyulması çaÄŸrısı yapıldı. Dolmabahçe Sarayı’na kızı ile gelen Deniz Birkalır, “Atatürk’ün deÄŸerlerine sahip çıkmamız gerektiÄŸini düşünüyorum. Önemli olan onu anlamak, tanımak. Ben de kızımın onu anlaması için her ÅŸeyi yapıyorum. Özlüyoruz. Minnet borçluyuz. Bir kadın olarak, her kadının çok ÅŸey borçlu olduÄŸunu düşünüyorum Atatürk’e. Kızımın da bunları anlamasını saÄŸlamak istiyorum†dedi. Brüksel’den geldiÄŸini ifade eden Yeter Yıldırım ise “10 Kasım için, Atatürk’ü çok sevdiÄŸim için geldim. Bunu yaÅŸamak bambaÅŸka bir ÅŸey. Ä°yi ki Atatürkümüz var. Ardında bırakmış olduÄŸu o ışıklar bizleriz. Biz her zaman arkasındayız. Sonsuza kadar yaÅŸayacak†dedi. Ä°stanbul Havalimanı’nda ise 10 Kasım’a özel olarak Dış Hatlar GidiÅŸ Terminali Pasaport Kontrol bölgesine Türk bayrağı ve Atatürk’ün portresi asıldı. Tören öncesinde anma için Türkçe ve Ä°ngilizce anons yapıldı.TEKNELERLE AÇILDILAR20 tekneyle BoÄŸaz’a açılan gazi ve yurttaÅŸların olduÄŸu bir grup da Dolmabahçe Sarayı önüne geldi. Saat 09.05’te saygı duruÅŸunda bulunan grup Atatürk’ü andı. Muharip Gaziler Pendik Åžube BaÅŸkanı Sefa Altunparlar “Sadece biz deÄŸil, bütün dünya 20’nci Yüzyılın en büyük dâhisini, en büyük askerini, en büyük devlet adamını saygı ve sevgi ile anıyor. Atatürk bir gün deÄŸil her gün anılacak bir lider. Onu asla unutmayacağız†dedi. Ä°stanbul Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı’nda yolcu dış hatlar sergi alanına Atatürk büstü konulup, Türk Bayrakları asıldı. Valide Sultan Bezmi Alem Camii’nde ise Mustafa Kemal Atatürk için mevlit okutularak lokma dağıtıldı.‘PAYLAÅžIMDA NEDEN ATATÃœRK YOK?’SaÄŸlık Bakanı Fahrettin Koca, Cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ü andığı sosyal medya hesabından saat 09.05’te siyah maske görseli paylaÅŸtı. Koca, “Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü 82 yıl önce bugün kaybettik. Cumhuriyetimizin her kuÅŸağı, onun öncülük ettiÄŸi Milli Mücadele’den ilham aldı. Dayanışma ve beraberlik ruhuna ihtiyaç duyduÄŸumuz bugünlerde onu saygıyla anıyoruz†ifadeleriyle yaptığı paylaşımda siyah bir maskenin görseline yer verdi. Görselin altına yorum yapan yurttaÅŸlar, “Böyle anacaksan anmaâ€,“Ata’mın fotoÄŸrafını unutmuÅŸsunuz†gibi tepkiler gösterdi. YurttaÅŸlar ayrıca, Koca’ya “Bunu kullansaydınız†diyerek çok sayıda Atatürk fotoÄŸrafı gönderdi. Koca, artan tepkiler üzerine aynı ifadelerle ikinci bir paylaşım yaparak Atatürk’ün fotoÄŸrafına yer verdi.CHP’LÄ°LERÄ° RESMÄ° TÖRENE ALMADILARAdana’da düzenlenen törende CHP’liler, koronavirüs nedeniyle alana alınmayınca gergin anlar yaÅŸandı. Atatürk Parkı’nda yapılan törene Adana Valisi Süleyman Elban’ın yanı sıra kent protokolü katıldı. Koronavirüs nedeniyle sosyal mesafenin korunması için parktaki alan polis bariyeriyle çevrilirken içeriye sadece protokol üyeleri alındı. Bu sırada CHP il ve ilçe baÅŸkanlarının içerisinde bulunduÄŸu bir grup tören alanına girmek için polisle tartıştı. Polis ekipleri sosyal mesafenin korunması için çok sayıda kiÅŸiyi içeri alamayacaklarını belirtmesine raÄŸmen grup tartışmayı sürdürdü. Adana Emniyet Müdürü DoÄŸan Ä°nci ise gelip gruptakiler ile konuÅŸarak belirli sayıda kiÅŸinin içeri girebileceÄŸini söylemesine raÄŸmen gruptakiler kabul etmeyerek bariyerin dışında kalmayı tercih etti.120 YAÅžINDAKÄ° FATMA NÄ°NE ANISINI ANLATTIBursa’nın MustafakemalpaÅŸa ilçesinde yaÅŸayan Fatma Bingöl (120), 1900 yılında Selanik’te doÄŸdu. Bingöl, 1920’li yıllarda evlenerek Bursa’ya yerleÅŸti. Uzun yaÅŸamında 3 padiÅŸah ve 12 cumhurbaÅŸkanı gören Fatma Bingöl, Atatürk’ün köyüne geldiÄŸi günü anlattı. Atatürk’ün fotoÄŸrafını öpüp seven Fatma Bingöl, “Atatürk’e çok çok selam. Buraya geldi. Ne yaptığımı sordu. Ä°yi olduÄŸumu söyledim. Neyimin eksik olduÄŸunu sordu. Paramın olmadığını söyledim. Bana ekmek parası verdi. Çok özledim Atatürk’ü. Atatürk’ü çok seviyorum. Sevmeden olmaz†dedi.Ä°BB’DEN SERGÄ°Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi tarafından Taksim Maksemi’nde “Atatürk’ün FotoÄŸraflarının Hikâyesi†kitabının tanıtımı yapılıp sergisi açıldı. Burada konuÅŸan Ekrem Ä°mamoÄŸlu “Onu öyle yürekten seviyoruz ki gerçekten her anımızda, kentlerimizde, insanlarımız iÅŸyerlerinde, her ortamda anılan, fotoÄŸrafı paylaşılan bir lidere sahibiz†dedi. Sergi, 31 Mayıs 2021’e kadar gezilebilecek. Sergiden sonra Ä°mamoÄŸlu, Harbiye’deki Cemal ReÅŸit Rey Salonu’na geçerek, Ä°stanbul ValiliÄŸi’nin düzenlediÄŸi 10 Kasım etkinliÄŸine katıldı.YAYIN ENGELLENDÄ°Resmi törenin ardından Anıtkabir’den canlı yayına baÅŸlayan NTV’nin yayını görevliler tarafından kesildi. Muhabir Celal Çamur tören hakkında bilgi verirken yayına “Lütfen kamerayı kapatın†sesleri yansıdı. Çamur, görevlilerin ısrarı üzerine “Şu anda bizi buradan çıkartıyorlar. Çok özür diliyorum†diyerek yayını sonlandırdı.
cumhuriyet.com.tr
Samsun’da skandal 10 Kasım töreni
Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün ebediyete intikalinin 82. yılında Onur Anıtı’nda anma programı düzenlendi. Samsun Valisi Dr. Zülkif Dağlı programa geç geldi. Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Demir sirenden sonra protokole katıldı. Tören Vali Dağlı’nın geç kalması nedeniyle geç başladı. Saatler 09.05’i gösterince sirenler ve kornalar çalmaya başladı. Saygı duruşu sırasında programı sunucusu Garnizon Komutanlığı çelenginin konulması anonsunu yaptı. Garnizon Komutanı Topçu Albay İbrahim Camcı siren sesleri arasında anıta çelenk koydu. Şehirdeki 09.05 sireni sustuktan sonra Vali Dağlı’nın emriyle Onur Anıtı’nda saat 09.10’da tekrar siren çalınarak ikinci kez saygı duruşunda bulunuldu. Atatürkçü Düşünce Derneği Samsun Şube Başkanı Dr. Işık Özkefeli, “Mustafa Kemal’in askerleri nerede? Saygıya davet ediyorum sizleri diye†protokole seslendi. Özkefeli, daha sonra yaptığı açıklamada, “Samsun’da Atatürk’e yapılan bu saygısızlığı kabul etmemiz imkânsızdır. Cumhuriyetimizin kurucusu, Büyük Türk devriminin mimarı, onurlu bir ulusu çağdaş değerlerle yeniden var eden 21. yüzyılın lideri Atatürk’e yapılan bu saygısızlık İlkadım Şehri Samsun’a hiç yakışmadı. Samsun Valisini ve protokolü Samsun halkından özür dilemeye davet ediyoruz†dedi.ARTVİN’DE SİRENLER ERKEN ÇALDIÖte yandan Artvin’de de sirenler erken saatte çaldı. Artvin Valiliği, anma töreninde, sirenlerin erken çalınması nedeniyle ilgililer hakkında inceleme başlatıldığını bildirdi.
Cemil CiÄŸerim
Burhan Kuzu yalnız değil miydi?
Türkiye, Avrupa'nın Meksikası... Bir yılda tüm AB ülkelerinde yakalanan uyuÅŸturucunun üç katından fazlası Türkiye’de ele geçiriliyor. Gazeteci Timur Soykan, yeni kitabı 'Baronlar Savaşı'nda “Narcos Türkiye’ diye bahsettiÄŸi, yeraltı dünyasının en karanlık noktasında Türkiye merkezli baronların altı yıldır süren kanlı savaşını anlatıyor. Cumhuriyet gazetesi olarak ortaya çıkardığımız ZindaÅŸti olayı kitabın merkezde... Soykan'a göre, "ZindaÅŸti hakkındaki tüm suçlamalar bir dosyada birleÅŸtirilirken Avukat Kudbedin Kaya cinayeti ayrı tutuluyor. Israrla bu suçlama ZindaÅŸti’ye yöneltilmiyor. Bu suçlama yapılsa ZindaÅŸti tahliye edilemezdi. Burhan Kuzu hayatını kaybetmese belki bu konuda daha detaylı bilgiler verecekti. Tüm bunlar ZindaÅŸti’nin bırakılmasında Burhan Kuzu’nun yalnız olmadığı, çok daha büyük bir organizasyonun olduÄŸu şüphesini doÄŸuruyor."/Archive/2020/11/11/022625498--1205311876.jpeg- Timur, kitabında “Narcos Türkiye’ diye bahsettiÄŸin, yeraltı dünyasının en karanlık noktasında Türkiye merkezli baronların altı yıldır süren kanlı savaşını anlatıyorsun. Cumhuriyet gazetesi olarak bizim üzerinde çok durduÄŸumuz ZindaÅŸti olayı merkezde... Önce ÅŸunu sorayım: Sana göre, tüm bu yaÅŸananlar, “2. Susurluk Skandalıâ€... Neden böyle düşünüyorsun?Susurluk kazasında ölen mafya mensubu, polis ÅŸefi ve yaralanan milletvekili, devlet-mafya-siyaset üçgenini ortaya koymuÅŸtu. 2014’te Yunanistan’da 2.1 ton uyuÅŸturucunun yakalanmasından sonra baÅŸlayan baronlar savaşı da çok önemli bilgilerin resmi evraka girmesini saÄŸladı. UyuÅŸturucu baronu olduÄŸu iddia edilen kiÅŸiler, profesyonel tetikçilerin iÅŸlediÄŸi çok sayıda faili meçhul cinayet, kirli polisler, rüşvet aldığı iddia edilen yargı mensupları ve Saray’a kadar uzanan siyasi baÄŸlantılar var. Eskiden yeraltı dünyasının güçlü isimleri rüşvetler veya diÄŸer baÄŸlantılarıyla haklarında açılan soruÅŸturmaları engelliyordu. Artık birbirleri aleyhinde soruÅŸturmalar açtıracak ve bunlara yön verecek güce sahipler. Kitap bu gerçeÄŸi olayları inceleyerek, belgelerle ortaya koyuyor. - Yeraltı dünyasında gerçeÄŸe ulaÅŸmak kolay olmasa gerek, nasıl bir çalışma yürüttün, nerelerde zorlandın?‘Yeraltı dünyası’ isminin hakkını veren kurallar, gizemler ve sırlarla dolu. UyuÅŸturucu ticareti ise bu dünyanın en karanlık noktası. Çünkü çok çok büyük paralar dönüyor ve bu nedenle katı bir sisteme sahipler. Ketum olmak bu dünyanın en temel kurallarından ve orada yaÅŸananları öğrenmek çok güç, hatta imkansız. Baronlar savaşının baÅŸlaması ve bunun yargı konusu olması sayesinde, binlerce sayfa belgeye ulaÅŸabildim. Taraflar çatıştığı için birbirleri hakkında belgeler topluyor ve bunları dava süreçlerinde kullanıyorlar. Kitaptaki iddialar tamamen resmi belgelere dayanıyor. - Nasıl bir para dönüyor bu iÅŸte? ÖrneÄŸin Türkiye’de uyuÅŸturucu pazarının büyüklüğü ne?UyuÅŸturucu konusunda Türkiye, Avrupa’nın Meksikası. Afganistan’da üretilen uyuÅŸturucunun Avrupa’ya ulaÅŸmasındaki en önemli durak Türkiye oluyor. Bir yılda tüm AB ülkelerinde yakalanan uyuÅŸturucunun üç katından fazlası Türkiye’de ele geçiriliyor. Avrupa Polis TeÅŸkilatı’na göre; bu ticaretin Türkiye ayağında her yıl beÅŸ milyar dolar kalıyor. Çok daha fazla olduÄŸu da iddia ediliyor. - Devletle/devletlerle baÄŸlantıları nasıl kuruyorlar?Genellikle rüşvetle bu baÄŸlantı kuruluyor. Milyonlarca dolarlık rüşvet iddiaları hep var. Devlet içindeki makamını kullanarak çok fazla paraya sahip bu kiÅŸilerden nemalanmak isteyenlere de sık rastlanılıyor. Mazisi onlarca yıl önceye giden devlet içinde baÄŸlantılar da oluyor. Tabii devletlerin sistemli ÅŸekilde bu büyük paradan pay aldığına dair iddialar dikkate alınmalı. Ama bunun belgesi ya da bilgisine ulaÅŸmak mümkün deÄŸil. - Tarih 27 Nisan 2014... BirleÅŸik Arap Emirlikleri Åžarika Limanı’ndan 62 metre uzunluÄŸunda bir akaryakıt tankeri kalkıyor... Ne taşıyor, nereye taşıyor?Geminin adı Noor 1. Pakistan açıklarında bu gemiye 2.1 ton eroin yükleniyor. Aslında Türkiye merkezli uyuÅŸturucu baronları genellikle Afganistan-Ä°ran-Türkiye ve Balkan ülkeleri karayolu güzergâhını kullanıyor. Noor 1 ile farklı bir güzergâh deneniyor ve Yunanistan’a ulaşıyor. Amaç; uyuÅŸturucunun Hollanda ve Belçika’ya taşınması. Ama Haziran 2014’te baskınlarla Atina’da eroin yakalanıyor. - Bu olayda kimlerin adı geçiyor?Amerika’nın uyuÅŸturucu ile mücadele birimi DEA’in raporuna göre; bu uyuÅŸturucuda Orhan ÃœnÄŸan ve Naji Sharifi ZindaÅŸti’nin payı var. Orhan ÃœnÄŸan, ZindaÅŸti’nin DEA ajanı olduÄŸunu ve bu nedenle isminin bu rapora konulduÄŸunu öne sürüyor. Emniyete gönderilen ihbarlarda ise bu isimlerin yanı sıra uyuÅŸturucuda Ä°ran asıllı Çetin Koç, Ä°ranlı Esfandiar Rigi’nin de payı olduÄŸu iddia ediliyordu. ZindaÅŸti ve Esfandiar Rigi’nin Türkiye’de onlarca yıldır ‘uyuÅŸturucu baronu’ denildiÄŸinde ilk akla gelen isim olan Urfi Çetinkaya’ya ait eroini taşıdığına yönelik ihbar da var. ZindaÅŸti de uyuÅŸturucu ile ilgisi olmadığını söylüyor. - KiÅŸiler üzerinden gitmeye baÅŸlayalım. ZindaÅŸti’nin ilginç bir portresi var... Hayat öyküsünde idamlar var mesela. Kısaca anlatır mısın?Gerçekten ilginç bir hayat hikâyesi. ZindaÅŸti, Ä°ran’ın Türkiye sınırındaki Urmiye kentinde 1974 yılında doÄŸuyor. Kalabalık bir Kürt aÅŸiretin mensubu. Henüz 2 yaşındayken dedesi, babası, amcaları Ä°ran’da idam ediliyor. Kürt kimliklerinden dolayı idam edildikleri öne sürülüyor. 1994 yılında çocukluk arkadaÅŸları Hacı Parviz (Türk vatandaşı olduktan sonra Çetin Koç adını alıyor) ve Esfandiar Rigi ile uyuÅŸturucu kaçakçılığı suçlamasıyla yakalanıyorlar ve idam cezasına çarptırılıyorlar. Tahran’daki cezaevinden birlikte kaçıyorlar. - Türkiye’ye nasıl giriyor?1980 yılında traktör kazasında ölen ama ölümü resmi makamlara bildirilmeyen Kamal Sharifi Seydani isimli akrabasının kimliÄŸi ile Türkiye’ye giriyor. Uzun yıllar Türkiye’de bu isimle faaliyet gösteriyor. DiÄŸer iki arkadaşı da sahte kimlik kullanıyor. Hacı Parviz (Çetin Koç) ile Ä°stanbul’a yerleÅŸiyorlar. Esfandiar Rigi ise uyuÅŸturucu ticaretinde kilit noktalardan olan Pakistan’a yöneliyor. - Orhan ÃœnÄŸan kim? Ona neden ‘hayalet’ diyorlar?Orhan ÃœnÄŸan uzun yıllar çok gizemli bir isim. Erzurum Ä°spir, 1973 doÄŸumlu. Henüz 20’li yaÅŸlarının başında Avrupa’da çalınan otomobillerin Türkiye’de ve Gürcistan’da satıldığı bir suç örgütünün lideri olduÄŸu iddia ediliyor. Farklı suçlardan tutuklanıyor. Ä°ddiaya göre; Urfi Çetinkaya ile cezaevinde tanıştıktan sonra uyuÅŸturucu kaçakçılığına baÅŸlıyor ve büyük bir güce dönüşüyor. 2011’de Bolu’da yakalanan eroin ile ilgili suçlanıyor ama yakalanmıyor. Hollanda ve Belçika’da yaşıyor. Bu sırada Hollanda polisinin takibi altında. Ancak hepsi farklı ülke vatandaÅŸları adına düzenlenmiÅŸ 5 ayrı kimlik kullanıyor. Bu nedenle Hollanda polisi gerçek kimliÄŸini bir türlü tespit edemiyor ve ona ‘Hayalet’ lakabını takıyor. Hatta Hollanda polisi, kullandığı bir bardağı Türkiye’ye gönderip DNA analizi yaptırtarak gerçek kimliÄŸini öğreniyor. Halen Orhan ÃœnÄŸan’ın adını internette aradığınızda sadece net olmayan bir vesikalık fotoÄŸraf çıkıyor. - Peki ‘savaş’ nasıl baÅŸlıyor? Noor 1 ile eroinin Yunanistan’a ulaÅŸtırılmasını organize eden Esfandiar Rigi, operasyondan kurtulup Ä°stanbul’a geliyor ve ondan bir daha haber alınamıyor. Orhan ÃœnÄŸan, ZindaÅŸti tarafından öldürüldüğünü ve cesedinin demir baÄŸlanarak Marmara Denizi’ne atıldığını iddia ediyor. Bundan üç ay sonra ZindaÅŸti’nin otomobili Büyükçekmece’de iki tetikçi tarafından pusuya düşürülüyor. Hedef ZindaÅŸti ancak lüks cipte 19 yaşındaki kızı ve ÅŸoförü var. Ä°kisi de ölüyor. ZindaÅŸti, 2.1 ton eroini kendisinin ihbar ettiÄŸini düşünen Orhan ÃœnÄŸan ve Çetin Koç’un saldırıyı yaptırdığını iddia ediyor. Bu olaydan üç ay sonra ise Orhan ÃœnÄŸan’ın adamı olduÄŸu öne sürülen iki kiÅŸi, Küçükçekmece’deki balık lokantasında öldürüldü. Aylar sonra bu iki kiÅŸinin ZindaÅŸti’nin kızı ve ÅŸoförünü öldürdüğüne ve azmettiricilerin Orhan ÃœnÄŸan ile kardeÅŸi Ä°lhan ÃœnÄŸan olduÄŸuna dair iddianame hazırlandı. Belçika’da yakalanıp Türkiye’ye iade edilen Orhan ÃœnÄŸan bu davada 4 yıl tutuklu yargılandıktan sonra geçen yıl beraat etti. Cinayetler ise faili meçhul kaldı.- Ancak bu sırada cinayetler devam ediyor…Evet ZindaÅŸti’nin suçladığı Çetin Koç 4 Mayıs 2016’da Dubai’de yüksek güvenlikli gökdelende öldürüldü. Onu öldürenler Kanadalı iki tetikçiydi. Bu tetikçilerden biri Çetin Koç cinayetinden beÅŸ gün sonra Kanada’da öldürüldü. Bir ay sonra ise diÄŸer tetikçinin cesedi yanmış aracın içinde bulundu. Orhan ÃœnÄŸan’ın avukatı Kudbedin Kaya, 1 Kasım 2017’de Ä°stanbul YeÅŸilköy’deki balıkçıda kafasından üç kurÅŸunla vuruldu. 29 Nisan 2017’de Gem TV’nin sahibi Ä°ranlı Saeed Karimian ile ortağının öldürülmesinde ZindaÅŸti suçlanıyor. 7 Nisan 2019’da ise Ä°stanbul BaÄŸdat Caddesi’nde Orhan ÃœnÄŸan’ın kardeÅŸi Ä°lhan ÃœnÄŸan öldürüldü. ZindaÅŸti’nin 14 Kasım 2019’da Ä°stanbul ÅžiÅŸli’de Ä°ranlı muhalif Masoud Molavi Vardanjani’nin öldürülmesi olayının azmettiricisi olduÄŸu da iddia ediliyor. ZindaÅŸti bu suçlamaların tamamının Orhan ÃœnÄŸan’dan rüşvet alan polislerin kumpası olduÄŸunu savunuyor. Orhan ÃœnÄŸan da ZindaÅŸti’den rüşvet alanların kendisine kumpas dava açtığını söylüyor. - Orhan ÃœnÄŸan baÅŸkalarını da suçluyor, kim onlar? Dört yıl tutuklu yargılanırken Bakırköy Adliyesi’ndeki mahkeme hakkında üç kez tahliye kararı verdi ve üst mahkeme tahliye kararlarını kaldırdı. Bu sırada ZindaÅŸti de bir baÅŸka operasyon sonucu tutuklanmıştı. ZindaÅŸti skandal bir kararla altı ay sonra tahliye edildi. Orhan ÃœnÄŸan, ZindaÅŸti’nin tahliyesini saÄŸlayan Burhan Kuzu’nun kendisinin tutuklu kalması için de hakimlere baskı yaptığını iddia etti. - Kuzu’nun bir çetenin üyesi olduÄŸunu söylüyor, nasıl bir çeteden bahsediyor?Burhan Kuzu’nun yalnız olmadığını, yargıda örgütlenmiÅŸ bir çetenin mensubu olduÄŸunu söyledi. Hatta bu çeteyi FETÖ’ye benzetiyordu. BildiÄŸim kadarıyla ilk kez Orhan ÃœnÄŸan bir duruÅŸmada ‘İstanbul Grubu’ adını söylüyor. Daha sonra Ä°stanbul Grubu’nun Pelikan yapılanmasının yargı ayağı olduÄŸu gündeme geldi. Ãœstelik yüksek yargıdaki kulis haberlerinden bu öğrenildi. - Dikkat çekici bir bölüm daha: Büyükçekmece Pusu Davası’nda iddiaya göre; Orhan ÃœnÄŸan duruÅŸmada Bakırköy Adliyesi’ndeki Ä°stanbul Grubu mensuplarını sayıyor. Detay verir misin? Orhan ÃœnÄŸan, kardeÅŸi Ä°lhan ÃœnÄŸan öldürüldükten sonra çıktığı ilk duruÅŸmada SEGBÄ°S ile kayıt yapılmasını istiyor ve çok öfkeli konuÅŸuyor. Kendisini hapiste tutanların kardeÅŸinin ölümünden sorumlu olduÄŸunu söylüyor. Ä°ddiaya göre; bu duruÅŸmada Bakırköy Adliyesi’ndeki eski Adalet Komisyonu BaÅŸkanı’nın avukatlarına söylediklerini aktarıyor. Bakırköy Adliyesi’ni yöneten yargı mensuplarının Ä°stanbul Grubu’nun mensubu olduÄŸunu, kendisinin tutuklu kalması için rüşvet aldıklarını iddia ediyor. Ve isimler sıralıyor. Hatta HSK’daki bazı isimlerin de milyonlarca euro rüşvet aldığını söylüyor. DuruÅŸma savcısına çok ağır sözler söylüyor. Ancak bu duruÅŸma ‘Ses sistemi arızalandı’ denilerek kayda geçilmiyor. Orhan ÃœnÄŸan bilirkiÅŸi raporuyla kaydın silindiÄŸini kanıtladıklarını iddia ediyor ve ses kaydının kendi elinde olduÄŸunu açıklıyor. Bu kayıt gerçekten silindiyse bu iddiaların yok edilmek istendiÄŸi sonucu çıkar ve büyük şüphe oluÅŸur. Bu çok büyük bir skandaldır. Mutlaka bunun araÅŸtırılması gerekiyor.- ZindaÅŸti’nin skandal tahliyesine gelelim. Burhan Kuzu bu olayda yalnız mıydı? Bu, kitapta yanıtını aradığım önemli sorulardan biri. Burhan Kuzu, arayarak hakimlere baskı yapıyor. Bunu sadece ZindaÅŸti’yi serbest bırakan hakim Cevdet Özcan deÄŸil, tahliye kararına itiraz eden savcı, tahliye kararını kaldıran hakim de anlatıyor. Ancak ZindaÅŸti’nin tahliyesinde pek çok baÅŸka şüphe var. ZindaÅŸti’yi tahliye eden hâkim, tahliye kararı vereceÄŸini savcıya söylemesine karşın tutukluluk inceleme dosyasının önüne geldiÄŸini savunuyor. ‘Yani bırakacağımı bilerek bana dosyayı verdiler’ diyor. /Archive/2020/11/11/022626077-kitap.png- Savcının bir iddiası var...Evet. HSK müfettiÅŸine tanık olarak ifade veren savcı, çok ilginç bir olaydan bahsediyor. ZindaÅŸti’nin adamlarının, Ä°stanbul’da yaÅŸayan eski Ä°ran Maliye Bakanı’nın oÄŸlunun yüklü servetini yaÄŸmalamaya çalıştıklarını anlatıyor. Bu olayda gözaltına alınan kiÅŸileri Hakim Cevdet Özcan’ın şüpheli ÅŸekilde serbest bıraktığını söylüyor. ZindaÅŸti’nin tutuklama kararında da gariplikler var ve bunlar tahliyenin yolunu açıyor. Fezlekede çok sayıda suçlama olmasına karşın ZindaÅŸti, Çetin Koç’un Dubai’de öldürülmesi, Gem TV’nin sahibi Ä°ranlı Saeed Karimian ile ortağının öldürülmesi ve suç örgütü kurmaktan tutuklanıyor. Fezlekedeki diÄŸer suçlamalar tutuklama kararında yok. - Neden ZindaÅŸti hakkındaki bütün suçlamalar aynı dosyada toplanırken Kudbedin Kaya cinayeti suçlaması ayrılıyor?Bu nokta çok önemli: ZindaÅŸti tutuklandığı sırada Orhan ÃœnÄŸan’ın avukatı Kudbedin Kaya’nın öldürülmesinde bir numaralı şüpheli. Polis bu soruÅŸturma kapsamında ZindaÅŸti’ye uzandığı iddia edilen deliller bulmuÅŸ. Hatta ZindaÅŸti hapisteyken Avukat Kudbedin Kaya cinayetinde onunla baÄŸlantılı olduÄŸu iddia edilen isimler tutuklanmıştı. ZindaÅŸti hakkındaki tüm suçlamalar bir dosyada birleÅŸtirilirken Avukat Kudbedin Kaya cinayeti ayrı tutuluyor. Israrla bu suçlama ZindaÅŸti’ye yöneltilmiyor. Soru bile sorulmuyor. Bu suçlama yapılsa ZindaÅŸti tahliye edilemezdi. Ayrıca ZindaÅŸti’yi bırakan hakim 3.5 milyon dolar rüşvet almakla suçlanıyor. Burhan Kuzu da kendisinin suçlanarak bazı gerçeklerin gizlendiÄŸine dair imalarda bulundu. Hayatını kaybetmese belki bu konuda daha detaylı bilgiler verecekti. Tüm bunlar ZindaÅŸti’nin bırakılmasında Burhan Kuzu’nun yalnız olmadığı, çok daha büyük bir organizasyonun olduÄŸu şüphesini doÄŸuruyor. - Kitabın kilit noktalarından biri.. ‘İlhan ÃœnÄŸan Öldürüldü’ baÅŸlıklı bölüm... Hakkında yakalama kararı var, peki o ne yapıyor?Ä°lhan ÃœnÄŸan, Büyükçekmece Pususu Davası’nda iki cinayeti azmettirmek suçlamasıyla, iki ağırlaÅŸtırılmış müebbet istemiyle yargılanıyor. Yani hakkında yakalama kararı var. Çok sayıda baÅŸka suçtan da aranıyor. Buna karşın yıllarca Ä°stanbul’da çok rahat bir ÅŸekilde yaşıyor. BaÄŸdat Caddesi’nde vakit geçiriyor. Hatta uçakla yurt dışında tatillere gidiyor. Sahte kimlik ve pasaportlar kullanıyor. Ä°fadelerde bir iddia var: Yeri tespit ediliyor. Sabah baskın yapılacak ama akÅŸam kaldığı yerin çevresinde bekleyen polis ekipleri çekiliyor ve kaçıyor.- Ä°lhan ÃœnÄŸan’a çalışan polisler mi var? Kim olduklarını biliyor muyuz?Evet, bildiklerimiz var. Ä°lhan ÃœnÄŸan öldürüldükten sonra cep telefonu açılıyor ve orada iki polis ile Whatsapp yazışmaları tespit ediliyor. Bunlar çok vahim yazışmalar. Ä°lhan ÃœnÄŸan’ın ZindaÅŸti’nin avukatı Ä°lker DaÄŸlı’yı öldürtmek için hazırlık yaptığı iddia ediliyor. Telefonda ‘Ankara’ diye kayıtlı emekli polisin, bu cinayet için emniyetin kapalı veri sistemlerinden aldığı cep telefonu sinyal, adres ve plaka bilgilerini Ä°lhan ÃœnÄŸan’a verdiÄŸi öne sürülüyor. Ancak emekli olan bu polisin bu kapalı sistemlere nasıl ulaÅŸtığı, ona bu bilgileri kimlerin verdiÄŸini bilmiyoruz. Ayrıca iki polisin Ä°lhan ÃœnÄŸan’dan para istediÄŸi yazışmalar da var. Temasta olduÄŸu polislerden biri de ZindaÅŸti hakkında yapılan soruÅŸturmada görev almış. Bu iki polis ZindaÅŸti hakkındaki iddianamede sanık. Ä°ddianamede ZindaÅŸti’den rüşvet aldığı iddia edilen üç polis de suçlanıyor. Bunlar da Orhan ÃœnÄŸan hakkındaki soruÅŸturmayı yürüten polisler. Özetle Orhan ÃœnÄŸan’ın da ZindaÅŸti’nin de bu polisler aracılığıyla birbirleri hakkında soruÅŸturmalar yaptırdıkları öne sürülüyor. Böylesi derin bir kirlilik söz konusu. - Ä°lhan ÃœnÄŸan cinayeti bağıra bağıra geldi diyorsun. Hangi bilgiye dayanıyor bu iddian?Kitaptaki tüm iddialar gibi bunun da belgeleri var. Ä°ddiaya göre; Ä°lhan ÃœnÄŸan, ZindaÅŸti’nin avukatı Ä°lker DaÄŸlı’yı öldürtmek için adamı Tolga Hakan Ceyhan’dan tetikçi bulmasını, organizasyonu yapmasını istiyor. Ancak Tolga Hakan Ceyhan cinayet için keÅŸiflere, toplantılara katılırken hedefteki Ä°lker DaÄŸlı’ya sürekli bilgi veriyor. Ä°lker DaÄŸlı da Ä°stanbul Cumhuriyet Savcılığı’ndaki Örgütlü Suçlar Bürosu’na beÅŸ ayrı suç duyurusunda bulunuyor. Cinayetten üç gün önce Tolga Hakan Ceyhan’ı adliyeye getirterek savcıya ifade verdiriyor. Burada Ä°lhan ÃœnÄŸan’ın sürekli gittiÄŸi, toplantı yaptıkları kafeyi bile söylüyor. Buna karşın hakkında çok sayıda arama kararı olan Ä°lhan ÃœnÄŸan ısrarla yakalanmıyor. Ve bu ifadelerde defalarca adı geçen kafenin önünde Ä°lhan ÃœnÄŸan öldürülüyor. Tolga Hakan Ceyhan da tetikçi ile birlikte kaçıyor. Åžu an bu cinayet ile ilgili olarak Ä°lker DaÄŸlı ve Tolga Hakan Ceyhan aranıyor. Bu tam anlamıyla resmi evraka girmiÅŸ ve devletin gözleri önünde iÅŸlenmiÅŸ çok karanlık bir cinayet. - Cinayetin azmettiricisi olarak aranan avukat Ä°lker DaÄŸlı da sorularını cevaplamış. Ä°ddiaları reddediyor, ne diyor?Kendisinin cinayet gibi amacı olsa defalarca suç duyurusunda bulunmayacağını söylüyor. Tolga Hakan Ceyhan’ın kendisinden habersiz Ä°lhan ÃœnÄŸan’ı öldürttüğünü öne sürüyor. Kendisine yönelik suçlamanın Orhan ÃœnÄŸan’dan rüşvet alan polislerin kumpası olduÄŸunu savunuyor. Orhan ÃœnÄŸan ise Ä°lker DaÄŸlı’nın kardeÅŸine yönelik tüm suç duyurularının iftira ve cinayet planının parçası olduÄŸunu anlatıyor. KardeÅŸinin yakalanmayıp öldürülmesine zemin hazırlandığını iddia ediyor.- Okurken, mafya filmlerindeki o dumanlı odada toplanmış karanlık adamlar ve dünyayı zehirlemeleri gözümün önünde canlandı. Sen bu kitap için araÅŸtırma yaparken ve yazarken ne düşündün?Evet insanın aklına filmler, romanlar geliyor. Hatta dediÄŸin gibi toplantılar bile yapılıyor. Baronlar bir araya geliyor ve buna ‘masa kurmak’ ya da ‘cemaati toplamak’ diyorlar. AraÅŸtırdıkça ve bilgilere ulaÅŸtıkça ÅŸunu düşündüm: Tüm bunları senaryo ya da bir kurgu roman olarak okusam ‘Yazar çok abartmış’ derdim. Oysa hepsi gerçek. Polisiye bir merakla da araÅŸtırdığımı söylemeliyim. Yeraltı dünyasında gerçeÄŸe ulaÅŸmak hiç kolay deÄŸil. Bir cinayet iÅŸlendiÄŸinde tek neden ve tek düşman yok. Çok olasılık var. Ayrıca bu olayları soruÅŸturanlara da güvenemiyoruz. Bu nedenle kitapta suçlamaların iddia olduÄŸunu sıklıkla vurguladım ve yanıt haklarına önem verdim. - Bu kiÅŸiler nasıl bir hayat sürüyor? Saklanarak mı, ulu orta mı? GösteriÅŸli mi? Ya aileleri?Öncelikle baronların savaşı çok sık rastlanan bir durum deÄŸil. Hatta çoÄŸu zaman uyuÅŸturucu ticareti yazılı olmayan kurallar çerçevesinde savaÅŸ çıkmadan sürüyor. Bir sevkiyatta çok sayıda ortak olabiliyor. Bir sorun olduÄŸunda masa kuruluyor ve oraya ‘akil adamlar’ dedikleri kiÅŸiler de katılıyor. Bu kiÅŸiler kimin haklı kimin haksız olduÄŸuna karar veriyor. Ona göre ödemeler yapılıyor. Bu sistemle savaÅŸ çıkması engelleniyor. Böylece büyük malikânelerde, gösteriÅŸli hayatlarına devam edebiliyorlar. Servetlerini sergilemekten hiç çekinmediklerine dair kitapta çok örnek var. Genellikle çocuklarının bu iÅŸi devam ettirmesine izin vermiyorlar. Türkiye’de yeraltı dünyasında aileler hedef alınmıyor. Bu hepsi için çok önemli bir güvence.
İpek Özbey
Peş peşe iki Merkez Bankası başkanının görevden alınması, kurumsal yapıların çökmekte olduğunu gösterir
Altınbaş Üniversitesi öğretim üyesi ve Sol Parti Başkanlar Kurulu üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan ve Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal’ın var olan yapının içerisinde, bir farklılık yaratacaklarını sanmıyorum†dedi. Kozanoğlu, Türkiye’nin 1 yıl içerisinde yenilemesi gereken 181.3 milyar dolar dış borcu olduğuna, ülkenin ciddi bir ödemeler dengesi krizi yaşama tehlikesi bulunduğuna işaret etti. Türkiye’nin bugün en can yakıcı sorununun işsizlik olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu ile ekonomideki gelişmeleri konuştuk.- Önce gece yarısı atamasıyla Merkez Bankası başkanı değişti, peşinden Bakan Berat Albayrak’ın istifası geldi. Bu süreci nasıl değerlendiriyorsunuz?Öncelikle Merkez Bankası başkanlarının süreleri dolmadan görevden alınmaları veya istifa etmeleri çok istisnai bir durumdur. Ancak bir yolsuzluk, usulsüzlük söz konusu olduğunda gündeme gelebilir. Bir ülkede peş peşe iki başkanın, Murat Çetinkaya ve Murat Uysal’ın görevden alınmaları kurumsal yapıların çökmekte olduğunun alameti sayılabilir. Ben aslında Merkez Bankası’nın (TCMB) bağımsızlığını savunmuyorum. Çünkü bu bağımsızlığın toplumun üretim, istihdam, geçim kaygılarından uzaklaşmış, finansal piyasaların taleplerine göre davranmaya kurgulanmış, neoliberalizmin ana direklerinden biri olduğunu düşünüyorum. Ne var ki bir yasal değişiklik yapılana kadar TCMB bağımsızlığına sonuna kadar sahip çıkmak gereğine de inanıyorum. Kaldı ki TCMB’de temel kararlar Para Politikası Kurulu (PPK) tarafından verilir. Başkan 7 üyeden sadece birisidir. Beğenilmeyen faiz kararlarıyla tüm faturanın başkanlara çıkarılması da ayrı bir çarpıklıktır.- Peki, Bakan Albayrak’ın istifası?Hazine ve Maliye Bakanı’nın istifasını sosyal medyadan duyurması da bütün teamüllere aykırıdır. İstifa tek yönlü bir müessese olmasına karşın, makam sahibi istifayı bizzat kendi üstüne, burada Cumhurbaşkanı’na sunmalıydı. Bunu aradaki akrabalık bağının bunu gerektirmesini bir yana bırakarak tamamen yerleşik kamu yönetimi adabına dayandırıyorum. Aslında normalde ayrı olması gereken iki fonksiyonu Hazine ve Maliye bünyesinde toplayan bir bakanlıkta görev yapmak, üstelik de makro dengeleri son derece bozuk bir ekonomiyi tüm dünyanın pandemi sürecinden geçtiği bir dönemde yönetmek gerçekten çok meşakkatli bir görev olmalı. Ancak Berat Albayrak sürekli sağladığı müthiş başarılardan bahsettiği, tüm dünyanın bizi kıskandığı iddiasını diline doladığı, yaşanan sorunları halkla paylaşmadığı için toplumun güvenini tamamen kaybettiği için tartışmaların hedefine oturmuştu.SİSTEM ARTIK İŞLEMİYOR- Kişileri değiştirmekle ekonomiyi düzlüğe çıkarmak mümkün mü? Türkiye ekonomisi için iş işten geçti mi?Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin, Türkiye’nin demokratik birikimine, kurumsal yapıların gelişmişliğine, ekonominin geldiği düzeye hiç de uygun olmayan bir model olduğu kısa zamanda anlaşıldı. Bu sistemde insanlar her konuda cumhurbaşkanının ağzına bakmak zorunda kalıyor, geri kalan tüm figürler bir siluet olmaktan öteye gidemiyor. Bunun belki de en açık örneği Strateji ve Bütçe Başkanlığı gibi kâğıt üzerinde en önemli, kalkınma planını, yıllık programı, bütçeyi, orta vadeli programı hazırlamakla görevli bir kurumun başında kimin bulunduğunu kamuoyu önceki gün fark etti. Üstelik bu kişi Maliye Bakanlığı görevinden ismi bilinen Naci Ağbal’dı. Erdoğan’ın rezervlerdeki erimeyi Ağbal’ın brifingiyle öğrendiğini görüyoruz ki bunlar hep sistemin işlemediğinin alametleri. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na getirilen Lütfi Elvan ve Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal, bürokrasiden gelen, biraz daha oturaklı bir profil veren kimseler. Ancak bu yapının içerisinde, bir taraftan neoliberal bir yandan kayırmacı sistem sürerken AKP milletvekili olarak da kamu yönetimindeki bu bozulmada vebali bulunan kimselerin bir farklılık yaratacaklarını sanmıyorum.İSTİFA, MÜJDE ETKİSİ YARATTI- Piyasanın Bakan Albayrak’ın istifasına ilk tepkisi döviz satışı oldu. Piyasa yaşananları nasıl algılıyor, piyasanın ana beklentisi ne?Genelde ekonomiden sorumlu bakanın istifası, üstelik yerine kimin geleceği belli değilse piyasaların olumsuz reaksiyonuyla karşılaşır. Berat Albayrak’ın aşırı yıpranmışlığı aksine müjde etkisi yarattı. Aynı gün ABD Başkanlığı’nı Biden’ın net bir biçimde kazandığının anlaşılması, aşı çalışmalarında mesafe alındığına dair olumlu haberler de üzerine eklenince lira bir günde yüzde 5’in üzerinde değer kazandı. Bir para, değer kaybetmeye başlayıp serbest düşüşe geçince artık her yeni girenin bile yüzü gülmeye, dövizden her çıkan pişman olmaya başlar. 22 Ekim PPK kararında beklenen faiz artışının gelmemesiyle dolar kurunun 7.90 liradan 6 Kasım günü 8.50’nin üzerine çıktığını gözlemledik. Anlaşılan 9 Kasım’da olumlu algının güçlenmesiyle piyasalar bunu bir düzelme için fırsat bildi.TEHLİKE ÇANLARI ÇALIYOR- Peki, bu krizden çıkış görüyor musunuz, ne yapılmalı?Türkiye’nin 1 yıl içerisinde yenilemesi gereken 181.3 milyar dış borcu bulunuyor. Ülkenin ciddi bir ödemeler dengesi krizi yaşama tehlikesi var. Çünkü cari açık sürekli artıyor, bu borçların çevrilmesindeki güçlük ile birleşince tehlike canları çalıyor. Yılsonunda cari açığın 30 milyar doları aşması bekleniyor. Asıl tehlike şu: Özel sektör 2018 ilkbaharından beri “delevaraging†denilen borçlarını azaltma telaşında. Son 2 yılda özel sektörün dış borçları 62.3 milyar dolar azalmış. Reel sektör şirketleri dış borçları yanında yurtiçi bankalara olan döviz yükümlülüklerini de aşağı çekme gayretinde. 2017 sonunda net pozisyonları 162.2 milyar dolara gerilemiş. Bu riskin azaltılması açısından olumlu. Gelgelelim şirketler kesimi borçlarını ödemek için döviz talep edince bu kurları yükselten bir etki yaratıyor. Daha da önemlisi, reel sektör nakit akışlarını dış borçların tasfiyesine tahsis edince yeni yatırım yapmıyor, istihdam yaratmıyor, ekonomi bu cendereden bir türlü çıkamıyor.- Sizce şu anda Türkiye’nin en can yakıcı sorunları nelerdir?Türkiye’nin bugün en can yakıcı sorununun işsizlik olduğunu düşünüyorum. AKP ekonomi yönetimleri hiçbir zaman işsizlik oranlarını aşağı çekemediği gibi, başta gençlerin, kadınların üretim sürecinin dışında kalmalarına yönelik önlemler de geliştirememişti. Ancak bu kez durum daha da vahim. Çünkü nüfus hızla artarken çalışma isteği beyan eden nüfus giderek azalıyor. Yurttaşlar işsizlik sorununu katmerli yaşıyor, kamu istihdamının tamamen dışına düşüyorlar. Bugün çalışma yaşındaki kişilerin kabataslak ancak yarısı çalışma isteği beyan ediyor. İşsizleri çıkarınca her 100 kişiden 43-44’ünün istihdam edilebildiği bir ekonomiyle dünya ile rekabet edebilmek imkânsız. 3 kişiden ancak 1’inin fiilen işbaşı yaptığı bir tabloyla karşılaşıyoruz. Bu, ekonomik bir sorun olduğu kadar sosyal ve psikolojik boyutları da bulunan derin bir yaradır.AÇLIK GÖRÜNTÜLERİ YAYGINLAŞACAK- Bundan sonraki süreçte yurttaşı nasıl günler bekliyor?Döviz kurlarındaki artış enflasyona ivme kazandırıyor. Talep düşük olduğu için bu 2018’deki gibi anında fiyatlara yansımıyor. Ancak zaman içine yayılarak enflasyonu artırıyor, yurttaşın satın alma gücünü geriletiyor. Merkez Bankası’na göre kur artışlarının fiyatlara yüzde 20 geçirgenlik etkisi var. Pandemi, özellikle ağırlama ve perakende sektörünü çok olumsuz etkiliyor. Küçük esnaf, sokak satıcıları, kayıt dışı çalışanlar salgından en fazla etkilenen kesimler. En son açıklanan verilerle “Sosyal Koruma Kalkanı†çerçevesinde 39.2 milyar lira dağıtılmıştı. Bu GSYH’nin 1’inin altında çok sınırlı bir destek. 6.3 milyon aileye sadece 1 defalık 1000 TL ödemeyle yetinilmişti. Önümüzdeki aylarda zorlama kredilerin geri ödemeleri de kapıya dayanınca büyük sıkıntılar yaşanacak. Ne yazık ki göründüğü kadarıyla Türkiye’yi yoksulluk, hatta açlık görüntülerinin yaygınlaştığı zor bir kış bekliyor.
Şehriban Kıraç
İstifa eden Berat Albayrak’ın yerine, Lütfi Elvan Hazine ve Maliye Bakanı oldu
Murat Uysal’ın görevden alınarak yerine Naci AÄŸbal’ın Merkez Bankası BaÅŸkanı olarak atanması, ardından istifa eden Berat Albayrak’ın yerine, uzun bir sessizlikten sonra Lütfi Elvan’ın Hazine ve Maliye Bakanı yapılması mali piyasaları ilk aÅŸamada olumlu etkiledi. Önceki gün “ekonomide yeni politika†umudunu satın alan piyasalarda TL güçlenirken, dolar 8.02 liraya kadar çekildi, Borsa Ä°stanbul (BÄ°ST) ise hızlı yükseldi. Dünkü görüntü ise “açıklamaları bekleyeyim, icraata bakalım†safhasına geçildiÄŸini gösteriyor.TÖREN YAPILMADIAlbayrak’ın saÄŸlık sorunlarını ileri sürmesi nedeniyle, dün devir teslim töreni olmadan yeni görevine baÅŸlayan Hazine ve Maliye Bakanı Elvan ise piyasalara verdiÄŸi ilk mesajında ÅŸunlara dikkati çekti: “Öncelikli olarak ele aldığımız enflasyonla mücadele sürecini, maliye politikaları ve diÄŸer tüm araçlarımızla kararlı bir ÅŸekilde destekleyeceÄŸiz. Piyasa dostu bir dönüşüm programına odaklanacağız. Önemli olan kurumların güçlendirilmesi, kuralların etkili bir biçimde iÅŸletilmesidir.â€Â Yeni Merkez Bankası BaÅŸkanı AÄŸbal da, ilk açıklamasında 19 Kasım’daki Para Politikası Kurulu’na atıfla “Temel amacımız fiyat istikrarını saÄŸlamak ve sürdürmektir†vurgusu yapmıştı. Ancak CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan’ın dün katıldığı bir toplantıdaki “Türkiye’yi faiz, kur, enflasyon prangası ile modern kapitülasyonlara mahkûm etmek isteyenlere karşı ÅŸimdi de tarihi bir mücadele veriyoruz†sözleri, ekonomiye bakışla ilgili tartışmaların devam edeceÄŸini gösteriyor. Bu tür geliÅŸmeler altında dün, dolar kuru 8.0836-8.3771 lira, Avro kuru 9.5643-9.8436 lira arasında dalgalı hareket etti. Türkiye’nin 5 yıllık kredi iflas takası primi (CDS) dün 465-478 baz puan bandına çekildi.ELVAN, DPT KÖKENLÄ°Elvan göreve baÅŸlamasının ardından dün, gazetecilerin “Sürpriz oldu mu?†sorusuna ise “Sürpriz oldu†yanıtını verdi. 1962 Karaman Ermenek doÄŸumlu olan Elvan, Ä°TÃœ Maden Fakültesi’nde lisans, Leeds Ãœniversitesi ve Delaware Ãœniversitesi’nde yüksek lisans eÄŸitimleri aldı. DPT kökenli olan Elvan, siyasete atıldıktan sonra 64. Hükümet’te BaÅŸbakan Yardımcısı ve 65. Hükümet’te Kalkınma Bakanı olarak görev aldı. Elvan, en son TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu BaÅŸkanlığı görevini yürütüyordu.
cumhuriyet.com.tr
İstihdam azalırken, geniş tanımlı işsiz sayısı 9.6 milyon kişiye ulaştı
TÜİK’in “İşgücü İstatistikleri, Ağustos 2020†araştırmasına göre, dar tanımlı işsiz sayısı ağustosta geçen yılın aynı dönemine göre 456 bin kişi azalarak 4 milyon 194 bin kişi, işsizlik oranı da 0.8 puanlık azalışla yüzde 13.2 oldu. Oysa DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) aynı verileri temel alarak yaptığı hesaba göre geniş tanımlı işsiz sayısı 2 milyon 272 bin kişi artarak 9 milyon 577 bin kişiye yükseldi.‘ÜMİTSİZ’ ÇIĞ GİBİİşsizlik oranı da yüzde 20.6’dan yüzde 26.7’ye çıktı. DİSK-AR’ın Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) yöntemiyle hesapladığı Covid-19 etkisiyle revize edilmiş geniş tanımlı işsiz sayısı da 10 milyon 513 bin oldu. Oran ise yüzde 29.3. Ayrıca TÜİK’e göre tarım dışı işsizlik oranı 1 puanlık azalışla yüzde 15.7, gençlerdeki işsizlik oranı da 1.6 puan azalışla yüzde 26.1 oldu. Yine TÜİK’e göre, ağustosta istihdam sayısı 975 bin azalarak 27 milyon 554 bin kişi, istihdam oranı da 2.4 puanlık azalışla yüzde 43.9’a indi. İşgücü sayısı da 1 milyon 431 bin azalarak 31 milyon 749 bin kişi, işgücüne katılma oranı 3.3 puanlık azalışla yüzde 50.6 oldu. Ayrıca işgücüne dahil olmayanların sayısı 28 milyon 411 binden 30 milyon 981 bin kişiye çıkarken iş aramayıp çalışmaya hazır olanlar 2 milyon 248 binden 4 milyon 83 bin kişiye, bu kapsamda iş bulma ümidi olmayanların sayısı 613 binden 1 milyon 331 bine yükseldi. TÜİK’in açıklamasına göre yılın üçüncü çeyreğinde toplam kamu istihdamı 2019’un aynı dönemine kıyasla yüzde 3.6 artarak 4 milyon 779 bin kişi oldu. Öte yandan DİSK-AR’a göre, ücretsiz izin ve kısa çalışma nedeniyle Ağustos 2019’da 45.5 saat olan işbaşındakilerin haftalık ortalama çalışma süresi, Ağustos 2020’de 44.3’e geriledi.2.1 MİLYON ÇALIŞAN 39 LİRAYA MAHKÛMİŞKUR’un ekim ayı işsizlik sigortası bültenine göre, nisan-ekim döneminde 2 milyon 111 bin 852 kişi nakdi ücret desteği aldı. Toplam 5.7 milyar TL ödeme yapıldı. Şartlar nedeniyle ücretsiz izne çıkarılan bu kişilere günlük 39.24 lira destek veriliyor. Ayrıca ekim itibarıyla 927 bin 621 çalışan için kısa çalışma ödeneği verildi. İlk 10 ayda bu tür ödeme 21.8 milyar TL oldu. İşsizlik sigortası ödemesi alan kişi sayısı da ekim itibarıyla 255 bin 424 kişi. İlk 10 aylık ödeme 5.7 milyar TL. Ayrıca ilk 9 ayda işsizlik ödeneği almak için başvuran işsiz sayısı, salgın nedeniyle 17 Nisan’da başlayan işten çıkarma yasağına rağmen 1 milyon 222 bine ulaştı. Bu kişilerden 421 bin 651’i de ödenek almaya hak kazandı. Önceki aya göre başvuru 83 bin 190 kişi arttı.
cumhuriyet.com.tr
‘Esnek çalışma’da geri adım
25 yaÅŸ altı ve 50 yaÅŸ üstü için öngörülen “esnek çalışma†düzenlemesinin, Türk-Ä°ÅŸ BaÅŸkanı Ergün Atalay’ın AKP ve MHP grup baÅŸkanvekilleri ile görüşmesinin ardından torba tekliften çıkarılmasına karar verildi. AKP Grup BaÅŸkanvekili Mehmet MuÅŸ, “Esnek çalışmayla ilgili 33 ve 37’nci maddeleri tekliften çekiyoruz†dedi. Atalay, TBMM’de AKP Grup BaÅŸkanvekili Mehmet MuÅŸ ile MHP Grup baÅŸkanvekilleri Erkan Akçay ve Muhammet Levent Bülbül’ü ziyaret etti. “15 gündür bu konunun doÄŸru olmadığını, işçinin aleyhine olduÄŸunu anlatmaya çalışıyoruz†diyen Atalay, “Esnek çalışma, 25 yaÅŸ altı 50 yaÅŸ üstü meselesi, işçinin aleyhine; örgütsüz, kuralsız çalıştıran iÅŸverenlerin lehine bir düzenleme. 10 gün burada çalış, ikinci on gün git, baÅŸkası gelsin; kıdem tazminatı yok, işçi mi deÄŸil mi belli deÄŸil†diye konuÅŸtu. Sorunun çözülüp çözülmediÄŸine iliÅŸkin soruyu yanıtlayan Atalay, “Sorun çözüldü gibi gözüküyor, bir görelim. Meclis’te grubu olan tüm siyasi partilere teÅŸekkür ediyorum, bunun yanlış olduÄŸunu ifade ettiler. Umudum, çözüm üretecekleri yönünde... Kamuoyuna açıkladıkları zaman biz de memnun olacağız†dedi.‘UCUZ EMEK ÃœLKESİ’ VURGUSUCHP Meclis Grubu’nun hazırladığı ekonomi raporunda ‘ucuz emek’ uyarısı yapıldı. Raporda, “Son zamanlarda TL’nin deÄŸer kaybına kılıf bulabilmek için sıkça kullanılan ‘rekabetçi kur’ söylemi de aslında, Türkiye’nin ucuz emek ülkesi haline getirilerek, yaÅŸanan krizin faturasının ücretle çalışan emekçilerin üzerine yıkılmak istenmesinin bir göstergesidir. Zira, hammadde ve diÄŸer girdilerin fiyatlarının döviz kuruna baÄŸlı olduÄŸu bir ülkenin, dünyaya daha ucuza mal satabilmesinin tek yolu emeÄŸi ucuzlatmaktır†denildi. Raporda, şöyle denildi: “İktidar, Türkiye ekonomisinin cari iÅŸlemler açığı, yüksek dış borçluluk ve güven kaybı gibi nedenlerle dış dengede yaÅŸadığı darboÄŸazı, ucuz emek ihraç ederek aÅŸmayı hesaplamaktadır.â€
cumhuriyet.com.tr
Atatürk sevgisi katlanarak büyüyor
Tiyatro oyuncusu, seslendirme sanatçısı Arda Aydın’ın bir buçuk sene önce sahnelemeye baÅŸladığı “İlelebet... Bir Atatürk Hikâyesi†oyununun yarattığı etki, bu süre zarfında sınırları aÅŸtı. YoÄŸun ilgi gören oyun için Arda Aydın ve Biraderler Yapım ekibi, Almanya ve Kanada’da turne yaptı. Türkiye’de ise birçok ÅŸehirde perde açtı. Pandemi araya girmese turneler ABD ve Ä°ngiltere’de devam edecekti... Geçen yıl nisan ayında söyleÅŸi yaptığımız Aydın, oyunun hedefini “Atatürk’ün insani yönünü ortaya koymak†olarak açıklıyordu. Bugün konuÅŸtuÄŸumuz sanatçı, bu hedefinden fazlasına da ulaÅŸtıklarını ÅŸu sözlerle anlattı: “Oyunun ilgiyle karşılanacağını biliyordum ve fakat bu kadar kulaktan kulaÄŸa yayılabileceÄŸine, Atatürk olgusuna, düşüncesine, fikrine bu kadar merak olabileceÄŸine pek ihtimal vermiyordum. Tam tersi oldu. Fazlasıyla merak edildi, ilgi gösterildi ve oyunun adı Amerika kıtasına kadar ulaÅŸtı.†Peki, seyircinin bu ilgisi ülkenin içinde bulunduÄŸu ÅŸartlara, gündeme baÄŸlı olarak mı geliÅŸti? Geri dönüşlerde buna göre bir deÄŸiÅŸiklik oluyor mu? Aydın, bu tür deÄŸiÅŸimleri kendisinin de beklediÄŸini ama öyle bir ÅŸey olmadığını belirtti. Sanatçı, “Ülke gündemi Atatürk’e olan ilgiyi sadece artırıyor. Bundan kastım, olumsuz bir ÅŸey olduÄŸu zaman Atatürk’e ve onun deÄŸerlerine sığınmak, sarılmak elbette alışageldiÄŸimiz bir durum, fakat olumlu ÅŸeyler olduÄŸu zaman da bu ilgi yine artıyor, yani her iki ÅŸekilde de ilgi çoÄŸalarak, katlanarak büyüyor†diye konuÅŸtu.FARKLI BAÅžLANGIÇ...Türkiye’de Atatürk’e dair yapılmış tek kiÅŸilik en büyük prodüksiyon olan oyun, “Atatürk günümüzde yaÅŸasaydı derdini nasıl anlatırdı†sorusundan hareketle yazıldı. Oyunda, 1924- 1933 yılları arasında yapılan devrimler, deÄŸiÅŸim ve dönüşümlerin yaÅŸandığı dokuz yıllık dönem ele alınıyor. Bu tarih aralığından öncesi ve sonrası çok fazla kaleme alınmış ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin, ülkenin, en saÄŸlam temellerinin atıldığı, devrim yıllarına ait yaÅŸanmış ve anlatılmamış hikâyeler var. Arda Aydın, tek kiÅŸilik performansında oyunu her seferinde deÄŸiÅŸik bir baÅŸlangıçla oynadığını dile getirdi. Aydın, “Oyunun akışı içindeki bazı sahneleri daha dramatize ettim zaman içinde, bazı sahneleri anlatmaktan ve oynamaktan vazgeçip onun yerine günümüze daha çok vurgu yapan, zaten metnin ilk yazılmış halinde bulunan bazı sahnelerden eklemeler yaptım†dedi.‘BUNUN TARÄ°FÄ° YOK’“İlelebet... Bir Atatürk Hikâyesiâ€, Atatürk’ün ölüm yıldönümünde dün Kadıköy Halk EÄŸitim Merkezi’nde yine kapalı giÅŸe sahnelendi. Arda Aydın’ın 10 Kasım’la ilgili de bir mesajı var: “Oyunun içinde Atatürk’ün kendi aÄŸzından söylediÄŸi çok güzel bir laf var: ‘Beni sevmek deÄŸil asla söylemek istediÄŸim; beni anlamak, unutmamak.’ Evet, onu sevmek zorunda deÄŸiliz ama kendi adıma bire bir tanışmadığım, hiç karşılaÅŸmadığım, karşılıklı tek kelime konuÅŸmadığım bir insana duyduÄŸum sevginin tarifini yapmakta zorlanıyorum. Türk insanının belki de ortak paydada buluÅŸtuÄŸu yegâne his Atatürk sevgisi. 10 Kasım’a dair söyleyebileceÄŸim ÅŸey de saat 9’u 5 geçe bir durup düşünmek gerektiÄŸi.â€â€˜PANDEMÄ°YLE DÄ°JÄ°TALE YÖNELDÄ°K’Pandemi sürecinden en çok etkilenen sektörler arasında, zaten öncesinde de sıkıntılar yaÅŸayan özel tiyatrolar geliyor. Biraderler Yapım’ın bu süreçten nasıl etkilendiÄŸini sorduÄŸumuz Aydın, şöyle konuÅŸtu: “Elbette sahneye dair yaptığımız iÅŸler dolayısıyla çok etkilendik. Çocuk Genç Sanat Tiyatro (ÇGST) adı altında bir birimimiz var, bu birimde çocuk oyuncular ve sanatçıları atölye programlarıyla yetiÅŸtirmeye ve geliÅŸtirmeye çalışıyoruz, bu da çok etkilendi. Aslında burada herkesin kendi derdine düştüğü bir durum var, yani özel tiyatroların sahneye çıkamamak, oyun oynayamamak, salonu olanların salon giderlerini karşılayamamak gibi dertleri mevcut. Fakat bizim en çok etkilendiÄŸimiz zaman, çocukların atölyelere devam edemediÄŸi zamandı. Bir yandan da ÇGST birimi bir sosyal giriÅŸim, yani herhangi bir gelir beklentisi olmayan, bir maddi kazanç elde etmeyen bir oluÅŸum. Hiçbir kazancı olmamasına raÄŸmen en çok takıldığım nokta bu oldu. Onun dışında tabii ki bu geçen zamanda ‘İlelebet… Bir Atatürk Hikâyesi’ ve ‘Biraderler Cabaret’ oyunlarımızı dijital platformlar için Ä°zmir ve Antalya gibi yerlerde oynadık. Sürecin başından itibaren dijitale çok sıkı bir çalışmayla evrildiÄŸimiz için bu tür dijital platformlara video içerikler hazırladık. Yeni eÄŸlenceli ve kaliteli içerikler bunlar ve ÅŸu anda birçok platformda halihazırda yenileri de çekilmek üzere yayımlanmaya devam ediyor.â€
Orhun Atmış